مدیریت پرورش مرغ بومی یا محلی

هدف نگهداری و پرورش مرغ بومی، تولید پروتئینی است که از ضایعات کشاورزی و ته مانده‌ی غذا در روستا بوجود می‌آید. البته با رعایت کردن این هدف، با تجهیزات بیشتر و بهتر می‌توان در مرغداری ها گله های بزرگ تر تشکیل داد. اجرا کردن برنامه های بهداشتی با توجه داشتن به صفت های غریزی مرغ ها مثل پر ریزی ( تولک بری )، کرچی، شکل ظاهری مرغ بومی، داشتن برنامه ریزی جوجه کشی، فروختن تخم مرغ های مازاد مصرف و همچنین مرغ و خروس های حذفی، تهیه کردن غذا و به صورت نسبی فرموله کردن آن، برای اشتغال زایی و پیشرفت کردن مرغ بومی قدمی بهتر برداشت.

نگهداری و پرورش مرغ های محلی با توجه به هزینه کمی که نیاز دارد، می‌تواند درآمد و سود خوبی برای روستایی ها فراهم سازد. به همین جهت این کار می‌تواند یکی از راه های درآمد زایی برای خانواده های روستایی باشد. زیرا مانند مرغ های صنعتی نیازمند فراهم سازی شرایط خاصی برای رشد ندارند.

خصوصیات مرغ بومی یا محلی

مرغ های بومی بسیار پرخور، سرحال ، و قوی هستند و تحرک زیادی هم دارند. تاج و ریش آن ها رشدی مناسب دارد و به رنگ قرمز است، مرغ منقاری قوی و کوتاه دارد و فاصله‌ی بین دو استخوان لگنش زیاد می باشد و بین دو تا سه انگشت است. مقعد بزرگ مرطوب و گرم دارد و پرهای آن کهنه و سائیده و بدون پر ریختگی است و در کل، بدنی کشیده با گردنی دراز دارند.

غریزه‌ی کرچی مرغ بومی

در مرغ های بومی کشور ما به صورت غریزی کرچی وجود دارد و بعد از یک دوره‌ی تخم گذاری کردن معمولا مرغ کرچ شده و جوجه کشی طبیعی انجام می‌شود. زمانی که مرغ کرچ باشد تخم گذاری نمی‌کند و تغذیه اش کم شده و میل به استراحت در جاهای تاریک دارد. کرچ شدن مرغ یک صفت ژنتیکی می‌باشد و با گرم شدن هوا یا جمع نکردن مرتب تخم مرغ ها و تاریک بودن آشیانه در مرغ ایجاد می‌شود. برای این که از کرچی شدن جلوگیری کنیم یا مدت کرچی را کوتاه کنیم باید مرغ های کرچ را از آشیانه خارج کرده و در آفتاب قرار داد و یا در آن ها استرس ایجاد کرد و همچنین سریع تر تخم ها را از آشیانه مرغ ها خارج کرد.

زمان پر ریزی مرغ بومی

مرغ های بومی اکثرا بعد از این که یک دوره تخم گذاری کردند دچار پر ریزی می‌شوند. این پرنده ها هرچقدر که دیرتر شروع به پر ریزی کند از نظر صفت تخم گذاری بهتر می‌باشد. مرغ های تخم گذاری که ضعیف هستند بعد از مدت سه یا چهار ماه تخم گذاری دچار پر ریزی می‌شوند، اما مرغ های تخم گذار خوب بعد از ۱۲ ماه دچار این اتفاق می‌شوند. مبتلا شدن به بیماری های انگلی، تغییر کردن آب و هوا و غذای طیور و گرم شدن محیط از عواملی هستند که باعث جلو افتادن پر ریزی در مرغ های محلی می‌شوند.

مزایای پرورش مرغ بومی

مرغ های بومی بر خلاف طیور صنعتی که کاملا به انسان وابسته هستند، با گشت و گذار می‌توانند حدود ۴۰ درصد از خوراک خود را به دست آورند. ۶۰ درصد مابقی شامل ته مانده غذا، کنجد، ذرت، کنجاله سویا،‌ گندم و سایر غلات می‌باشد. علاوه بر این پرورش مرغ بومی یا محلی دردسرهای کمتری نسبت به طیور صنعتی خواهد داشت، مرغهای صنعتی نیاز به آنتی بیوتیک و مولتی ویتامین داشته و خوراک آنها مستقیما توسط انسان تامین می‌شود.

مقاومت پرندگان در پرورش بومی بسیار بالا است اما طیور صنعتی، به زودی مریض شده و نیازمند مراقبتهای خاص و جیره غذایی مخصوص هستند. مرغ های محلی، علاوه بر اینکه هزینه کمتری برای خوراک نیاز دارند، براحتی می‌توانند از انواع مواد خوراکی تغذیه شوند و حتی با باقی مانده غذا و موادی که در خانه مصرف می‌شود، تغذیه شوند. از این رو هزینه نگهداری و پرورش مرغ محلی در مقایسه با طیور صنعتی بسیار کمتر بوده و مقرون به صرفه است.

معایب پرورش مرغ بومی

همانطور که پرورش و نگهداری از مرغ های محلی مزایای زیادی در مقابل پرورش صنعتی و استفاده از دستگاه جوجه کشی دارد. دارای معایبی نیز نسبت به این روش می‌باشد که در ادامه به بررسی و شرح آنها می‌پردازیم.

بیماری ها

همانطور که گفته شد در پرورش صنعتی واکسیناسیون انجام می‌شود. اما در پرورش محلی، بسیاری از اقدامات لازم برای پیشگیری از بیماری حیوان صورت نمی‌گیرد. گشت و گذار و حتی دعوا در میان حیوانات می‌تواند زخم هایی بر روی بدن آنها ایجاد کند که در برخورد با میکروبها و محیط زندگی حیوان، ممکن است منجر به بیماری شود. با این حال می‌توان گفت بیماری حیوانات محلی کمتر از حیوانات صنعتی می‌باشد. اما باز هم نباید این مسئله را دست کم بگیرید.

نظافت

از دیگر معایب پرورش مرغ بومی مسئله نظافت پرندگان است. این مسئله در پرورش صنعتی کمتر به چشم می آید. چرا که استفاده از قفس های آماده و جداکننده تخم، مراقبت کمتری احتیاج دارند. مرغ حیوانی پر جنب و جوش است، این پرندگان حتی به هنگام غذا خوردن نیز مقدار زیادی از غذا را به اطراف پرتاب می‌کنند. بدین ترتیب وظیفه کارگر در تمیزکاری آشیانه بسیار بیشتر از آن چیزی است که در پرورش صنعتی مرغ مشاهده می‌کنیم.

برای جلوگیری از بیماری و نظافت لانه ظرف های آب خوری و دان خوری باید روزانه تمیز شده و کف لانه با خاک اره و خرده چوب خشک پوشانده شود. علاوه بر این پرورش بومی مرغ همیشه با مقدار زیادی کود ناخالص نیز همراه است، توجه داشته باشید که بی توجهی به نظافت آشیانه می‌تواند عواقب سنگینی به همراه داشته باشد. در بسیاری از مواقع با کم کاری مواجه هستیم که در نهایت می‌تواند منجر به مرگ گله شود.

انتخاب مرغ و خروس برای شروع پرورش بومی

برای جایگزین کردن در گله ی مرغ مادر انتخاب کردن نیمچه مرغ ها بر اساس سرعت رشد سن ، بلوغ جنسی آنها و راندمان تبدیل غذا انجام می شود و بعد از تخم گذاری آنها بر اساس تولید کردن تخم ، درصد هچ ، اندازه‌ی تخم مرغ ها و مدت زمان و همچنین تعداد دفعات کرچی ( تولک بری ) صورت می گیرد.

خروس هایی که از نظر ظاهری بهتر می باشند و سرعت رشد شان هم بیشتر است .وضعیت تاج و ریش آن ها ، سیخک پایشان ، مقدار غذایشان ، چالاک بودن ، خاصیت زود پر در آوردن، کشیده بودن بدن و در نسل های بعدی بر اساس نتایج در نیمچه های ماده انتخاب می شوند.

مراقبتهای لازم در پرورش مرغ محلی

• پاک کردن آشیانه از باقی مانده خوراک و تمیز کردن آبخوری و دانخوری
• پر کردن روزانه آبخوری و دانخوری
• کنترل نور،‌ حرارت و تهویه آشیانه
• بازرسی ظاهری مرغ و خروس
• خارج کردن تلفات مرغها از آشیانه
• تشخیص حیوانات بیمار و اقدام برای درمان آنها
• استفاده از مواد ضد عفونی در حوضچه درب ورودی
• جدا کردن مرغهای کرچ
• جمع آوری روزانه تخم مرغ ها